به گزارش روابط عمومی سازمان نقشهبرداری کشور، وی با استناد به ماده 11 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، در ابتدا به معرفی کلی سازمان نقشهبرداری کشور به عنوان یک سازمان حاکمیتی در حوزه مهندسی نقشهبرداری و اطلاعات مکانی پرداخت و گفت: «یکی از فعالیت‌های جدی سازمان که منشاء خدمات و تولیدات زیادی بوده، عکسبرداری هوایی است. سازمان نقشهبرداری کشور با عکسهای هوایی که در سنوات و مقیاس‌های مختلف، از کشور برداشته است، خدمات قابل توجه و شایانی را در بخش‌های مختلف کشور به انجام رسانیده که از جمله آنها تهیه نقشه‌های 1:25000 پوششی کشور است.»
جمور با اشاره به بخش فتوگرامتری و سنجش از دور به عنوان یکی دیگر از مهمترین بخش‌های فنی این سازمان گفت: «این بخش علاوه بر استفاده و بهره‌گیری از عکسهای هوایی، از تصاویر ماهواره‌ای نیز استفاده می‌کند و فعالیت‌های قابل توجهی از مطالعات فرونشست در این واحد صورت گرفته و همچنان در حال انجام است.»
معاون فنی سازمان در ادامه، همچنین به مبحث سیستم‌های اطلاعات مکانی(GIS) و بطور خاص زیرساخت داده‌های مکانی(SDI) به عنوان یکی از مباحث کلیدی و جدی اشاره کرد و افزود: «کشور به شدت به این زیرساخت نیاز دارد که با تکمیل و استفاده از آن می‌توان گام بسیار مهمی را به ویژه در به اشتراک‌گذاری داده‌های مکان محور مابین دستگاه‌های دولتی و جلوگیری از دوباره‌کاری‌ها، برداشت.» به گفته وی، بخش کارتوگرافی نیز یکی دیگر از بخش‌های مهم سازمان نقشهبرداری است که تقریبا اکثر محصولات آن جنبه نمایش به مخاطب را دارند که هم به شکل سخت‌افزاری(در قالب کاغذ و اطلس) و هم به شکل نرم‌افزاری(سرویس‌هایی که بر روی نرم افزارها قابل ارائه می‌باشند)، وجود دارد و بخش عمده اطلس‌های فرونشست که به مسئولین و بعضی از نمایندگان مجلس ارائه شده نیز، محصول همین بخش است.
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور با بیان این مطلب که بخش هیدروگرافی نیز یک بخش فعال در سازمان نقشهبرداری کشور است، گفت: «با توجه به وسعت و محدوده‌های زیاد پهنه‌های آبی در جنوب و شمال کشور، نقشه‌های این پهنه‌های آبی در حال تهیه است و کنترل تغییرات تراز سطح آب توسط این بخش انجام می‌شود. بخشی دیگر در سازمان نقشهبرداری کشور، بخش نظارت و کنترل فنی است که مسئولیت اصلی این بخش، نظارت و کنترل تمامی فعالیت‌های نقشهبرداری در کشور است. در موضوع استانداردسازی و تهیه دستورالعمل‌ها و تحقیق و توسعه نیز، سازمان نقشهبرداری کشور به عنوان یکی از بازوهای جدی برای سازمان برنامه و بودجه کشور محسوب می‌شود که پس از آماده سازی این استانداردها و دستورالعمل‌ها، برخی از آنها را از طریق سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ می‌نماید و دستگاه‌های دیگر نیز ملزم به اجرای آن هستند.»
ایران روی کمربند زلزله
جمور در ادامه با بیان اینکه یکی از وظایف سازمان نقشهبرداری کشور پایش تغییر شکل هندسی پوسته زمین است، ادامه داد: «شرایط کشور ما از لحاظ بعد لرزه‌خیزی و زمین ساختی در کمربند باصطلاح "آلپ – هیمالیا" قرار گرفته و بطور هفتگی زلزله‌هایی نسبتا خرد و ریز را تجربه می‌کنیم و هر چند سالی هم شاهد زلزله‌های خیلی بزرگ هستیم.»
وی افزود: «برای اولین بار درکشور، سازمان نقشهبرداری در محدوده سال‌های 1999 تا 2001 میلادی نرخ کوتاه‌شدگی در کشور را با استفاده از داده‌های تعدادی از ایستگاه‌های اندازه‌گیری GPS در حدود 20 تا 25 میلیمتر بدست‌آورد و هنوز هم این نرخ به عنوان مهمترین مرجع برای میزان نرخ کوتاه‌شدگی درکل کشور مورد استناد است و قدمت این مطالعه به 20 سال می‌رسد.»
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور خاطرنشان کرد: «پس از زلزله بم و در زمان مسئولیت آقای دکتر عارف به عنوان ریاست سازمان برنامه و بودجه وقت و با کمک شایان ایشان، سازمان نقشهبرداری بلافاصله طرحی را تهیه نمود و به 140 ایستگاه دائمی GPS مجهز شد. هریک از این ایستگاه‌ها با دو فاکتور اصلی تمرکز جمعیتی و لرزه‌خیزی در کشور مستقر شده‌اند که هم اکنون نیز مورد استفاده هستند. لیکن عمر برخی از این ایستگاه‌ها متاسفانه رو به اتمام بوده و لازم است که توجه و اقدام جدی برای نوسازی و توسعه این ایستگاه‌ها صورت پذیرد. علاوه بر ایستگاه‌های دائم، ایستگاه‌های کمکی دیگری هم در کشور داریم که در مناطق دوردست به صورت موردی طراحی و اندازه‌گیری می‌شوند و برای کمک به مطالعات به عنوان یک پشتوانه علمی و محاسباتی قوی‌تر بکار گرفته شده‌اند تا در زمینه ارزیابی خطر لرزه‌خیزی و دیگر مخاطرات و تهیه نقشه‌های خطرپذیری با صحت و دقت بیشتر به بخش‌های مختلف کمک شود.»
وی افزود: «ایستگاه‌های GPS و GNSS سازمان نقشهبرداری کشور، برای تکمیل اطلاعات دستگاه‌های شتاب‌سنج و لرزه‌نگار، کمک موثری می‌نمایند زیرا این دستگاه‌ها دارای محدودیت ثبت شتاب هستند؛ در حالیکه دستگاه‌های GPS و GNSS این محدودیت را نداشته و مکمل بسیار خوبی برای این اطلاعات به شمار می‌آیند. هم اکنون در دنیا مطالعات بسیاری در زمینه پیش‌نشانگری و پیش‌بینی زلزله صورت می‌گیرد که بخشی از آن متمرکز بر تغییرات چگالی الکترونی در لایه‌های بالادست جو است که می‌توان از سیگنال‌های GPS و GNSS بعنوان یک پیش‌نشانگر قبل از بروز زلزله استفاده کرد. نتیجه مطالعاتی که تا کنون با بهره‌گیری از این ایستگاه‌ها صورت گرفته جدا از بحث پایش فرونشست نشان می‌دهد که نرخ کرنش در کشور ما در چه مناطقی بیشتر است و با توجه به وضعیت لرزه‌خیزی، امکان بروز زلزله‌های بعدی با چه میزان و چه قدرتی صورت خواهد گرفت. یکی از ورودی‌های کلیدی برای مطالعات نقشه‌های خطرپذیری زمین‌لرزه نیز همین اطلاعات است».
از آتشفشان دماوند تا سیل و رانش زمین
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور با اشاره به موضوع آتشفشان دماوند، تصریح کرد: سازمان نقشهبرداری کشور در کنار سایر دستگاه‌های دیگر اقدام به احداث و استقرار تعدادی ایستگاه DGPS در حاشیه این آتشفشان کرده او نتایج حاصل از آن در یکی دوسال آینده قابل ارائه است و با قاطعیت می‌توان در خصوص میزان و مدل تغییر شکل کوه دماوند و احتمال وقوع آتشفشان آن اظهار نظردقیقی نمود. گرچه در حال حاضر هم مطالعاتی با استفاده از داده‌های راداری در آن منطقه صورت گرفته است.
به گفته وی، یکی دیگر از مخاطرات، بحث رانش زمین است که متاسفانه بویژه در مناطق کوهستانی و در محورهای کوهستانی کم و بیش دیده می‌شود. علاوه بر این موارد، موضوع سیل بسیار حائز اهمیت است. از سیگنال‌های مربوط به ایستگاه‌های GPS می‌توان در بهبود مدلهای پیش‌بینی سیل نیز استفاده کرد. این موضوع به عنوان یک ارزش افزوده است و کشور در این زمینه هیچ نیازی به سرمایه‌گذاری مجدد ندارد چراکه داده‌ها موجود هستند و سازمان هواشناسی با یک حمایت جزئی از سازمان نقشهبرداری می‌تواند این اطلاعات را در بهبود مدلهای خود استفاده نماید.
فرونشست 1.8 سانتیمتری فرودگاه امام خمینی
جمور با بیان اینکه یکی دیگر از مهمترین استفاده‌های ما از این ایستگاه‌ها در بحث پایش فرونشست است، با نمایش اسلایدهایی در این جلسه گفت: حدود 10 الی 12 عدد از مجموع 140 ایستگاه‌های این سازمان، در مناطق تحت تاثیر فرونشست قرار گرفته‌اند. در این مناطق، مولفه ارتفاعی این ایستگاه‌ها به سمت پایین رفته و مدلهای تغییر شکل آنها بطور ویژه ملاحظه شده است. به عنوان نمونه در ایستگاه گرگان و ایستگاه فرودگاه امام خمینی این پایین‌رفتگی قابل مشاهده است. در این ایستگاه‌ها علاوه بر پردازش روزانه، امکان پردازش هر30 ثانیه یکبار نیز وجود دارد. براساس این روند در ایستگاه گرگان حدود 6 سانتیمتر در سال پایین‌رفتگی داریم و در ایستگاه فرودگاه امام خمینی نیز حدود 1.8 سانتیمتر(نزدیک به 2 سانتیمتر) در سال فرونشست داریم.
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور با ابراز تاسف از اینکه تنها یک ایستگاه در داخل شهر تهران مستقر است از کمبود این ایستگاه‌ها در محدوده پایتخت و اطراف آن سخن گفت و افزود: «در این خصوص طرح‌های مختلفی از سوی این سازمان ارائه شده؛ اما متاسفانه منجر به نتیجه نشده است. این درحالی است که ژاپن، بیش از 1200 ایستگاه دارد و بالطبع امکان مدلسازی و پیش‌بینی تغییر شکل در آینده برای کشورشان، به خوبی امکان پذیر است».
3متر فرونشست جنوب تهران در 16 سال
وی با اشاره به شبکه‌های ترازیابی دقیق درجه 1 و 2 و 3 سازمان نقشهبرداری کشور، متذکر شد: «شبکه ترازیابی درجه 1 کشوری دوبار مورد اندازه‌گیری قرار گرفته است، با مقایسه این دوبار اندازه‌گیری متوجه برخی تغییرات ارتفاعی در کشور شدیم. به طور نمونه در اطراف تهران، بدون هیچ تردیدی نرخ جابجایی ارتفاعی مشهود است. در بخش جنوب و جنوب غرب تهران، شاهد تغییرات ارتفاعی بیش از 3 متر طی سال‌های 1368 تا 1384 و کاهش ارتفاعی 2 متر طی سال‌های 1381 تا 1384 هستیم. از همین داده‌های ترازیابی در زلزله بم نیز استفاده شد».
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور با اشاره به اینکه تصویربرداری‌های هوایی که بعد از مخاطرات مختلف از جمله زلزله یا سیل انجام می‌شود، منجر به تهیه نقشه‌های تخریب می‌گردد و کمک موثری به بخش امداد و نجات و مدیریت بحران در منطقه می‌کند؛ ادامه داد: «به عنوان مثال در سیل فروردین 98 در استان گلستان و خوزستان، نقشه مناطق تحت تاثیر سیل توسط سازمان نقشهبرداری تهیه و برای مراجع ذیربط ارسال شد. از سویی دیگر تغییرات تراز دریا و تراز ارتفاعی رودخانه‌ها یا حتی سدها -که بخش هیدروگرافی این سازمان مسئولیت آن را برعهده دارد- به کمک ایستگاه‌های جزر و مدسنجی نیز درحال اندازه‌گیری هستند.
خطر فرونشست در کمین تمام کشور/تا نفوذ فرونشست به میدان آزادی، زمان زیادی باقی نمانده!
وی افزود: «مطالعات فرونشست در بخش زیادی از کشور در دست تهیه بوده و در بعضی موارد نیاز به تکرار و جمع‌آوری اطلاعات بصورت دوره‌ای دارد. بخش‌هایی از نتایج این اطلاعات نیز در قالب اطلس‌های فرونشست سازمان، معرفی شده‌اند که بطور متوسط، نرخ‌هایی از این پدیده را نشان می‌دهند. بر اساس نتایج بدست آمده، تقریبا همه جای کشور ما در معرض تهدید این پدیده قرار دارد. چیزی بالغ بر چند صد دشت کشاورزی در کشور وجود دارد که احتمال وجود رخ دادن فرونشست در تمامی آنها می‌رود. در خصوص تهران، اولین مطالعات ما صرفا با تکیه بر ترازیابی بود اما به تدریج با تلفیق داده‌های خطوط ترازیابی، ثقل‌سنجی و GPS ادامه یافت. همچنین از تصاویر راداری نیز استفاده کردیم که محدوده و الگوی تغییر فرونشست در تهران بهتر نمایش داده شود. نتایج حاصله نشان می‌دهد که سه بخش عمده جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق تهران تحت تاثیر پدیده فرونشست هستند. بادقت بیشتر بر روی تهران، گستره فرونشست از حاشیه تهران از بزرگراه آزادگان به داخل شهر نیز نفوذ پیدا کرده و مناطق شهرداری 17، 18، 19 و 20 را تحت تاثیر قرارداده است. البته میزان فرونشست این مناطق دارای نرخ‌های متفاوتی هستند لیکن تا گسترش این پدیده به میدان آزادی زمان زیادی باقی نمانده است!»
بیشترین نرخ فرونشست تهران حدود 20 سانتیمتر است
جمور گفت: «بیشترین نرخ فرونشست حدود 20 سانتیمتر در دو محدوده احمدآباد مستوفی و روستای فردوس اندازه‌گیری شده است. در مناطق جنوبی شهر تهران، نرخ فرونشست حدود 8 الی 10 سانتیمتر است. همچنین در منطقه ورامین و پاکدشت نیز همین نرخ فرونشست مشاهده می‌شود. در این محدوده‌ها عوارض و تاسیسات و مناطق جمعیتی روستایی بسیاری داریم و حتما در این خصوص باید چاره عاجلی اندیشیده شود. بخشی از شهر اصفهان نیز دستخوش این پدیده قرار گرفته است».
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور همچنین افزود: «از دیگر اقدامات انجام شده در این سازمان ایجاد اپلیکیشن(برنامه کاربردی) NCC viewer تحت موبایل است که با استفاده از آن می‌توانیم به نرخ فرونشست در محدوده مورد نظرمان پی ببریم. همینطور نقشه‌های کارشده مربوط به سیلاب فروردین ماه نیز در این اپلیکیشن موجود می‌باشد.»
مسئولیت قانونی سازمان نقشهبرداری کشور در اعلام نرخ فرونشست
به گفته وی، متعاقب جلسات فیمابین سازمان نقشهبرداری کشور با سازمان مدیریت بحران کشور، تهیه نقشه‌های فرونشست کشور به سازمان نقشهبرداری کشور و به تبع آن تهیه نقشه‌های خطر مربوط به فرونشست و پدیده‌شناسی آن به سازمان زمین‌شناسی کشور محول شد.
وی با ابراز تاسف از اینکه در متن قانون «مدیریت بحران» که اخیرا از سوی مجلس مصوب شده نامی از سازمان نقشهبرداری کشور دیده نمی‌شود و هیج وظیفه‌ای نیز برای این سازمان در نظر گرفته نشده است؛ به نمایندگان مجلس گلایه کرده و خواستار بازنگری این قانون شد. معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشور، ادامه داد: با پیگیری‌های مستمر رییس سازمان، طرح‌های مختلفی را در همین مدت کوتاه تهیه نمودیم و در قالب‌های مختلف به مراجع ذیربط ارسال کردیم. به عنوان مثال برای منطقه تهران یک شبکه تکمیلی با تعداد بیشتری از ایستگاه‌های GPS به منظور مطالعات دقیق‌تر که حساسیت بیشتری داشته باشند؛ به دلیل وجود گسل‌های مختلف و پدیده فرونشست در این منطقه، طراحی شد که با نگاهی به مخاطرات زمین‌شناختی ارائه شده بود. این طرح‌ها به مسئولین ذیربط ارسال شد و نامه‌هایی از وزیر محترم کشور نیز به عنوان مسئول اصلی حوزه مدیریت بحران دریافت کردیم تا بتوانیم خدمات بیشتری در این حوزه به کشور ارائه نماییم. اما متاسفانه تا کنون هیچ توفیقی حاصل نشده است و در این راستا هم درخواست حمایت از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی داریم».
جمور ادامه داد: «قبلا رییس وقت سازمان نقشهبرداری کشور، رنج نامه‌ای در راستای مسائل و مشکلات این سازمان و عدم حمایت‌های اعتباری کافی از آن، به مسئولان ذیربط ارایه کرده بود. هم اکنون نیز بهتر است در خصوص حمایت‌های اعتباری لازم از این سازمان پیگیری‌های جدی صورت پذیرد. البته به وضعیت محدودیت‌های اعتباری واقف هستیم اما بعضا مشاهده می‌کنیم، در بخش‌های دیگر غیرضروری‌تر، تخصیص اعتبار صورت می‌گیرد اما این سازمان متاسفانه دچار کم توجهی و کم لطفی است.»
لزوم حمایت بیشتر از سازمان نقشهبرداری کشور
معاون فنی سازمان نقشهبرداری کشورگفت: «متاسفانه در یک دهه اخیر به این سازمان کم توجهی شده است. درخواست و توصیه جدی اینجانب به مسئولین و نمایندگان محترم حاضر درجلسه این است که به کمک و حمایت این سازمان بپردازند و توجه جدی در این راستا داشته باشند. چرا که با ادامه این روند در دهه آینده با چالش‌های بزرگتری روبرو می شویم که قابل جبران نخواهند بود. در حال حاضر اطلاع‌رسانی بطور شفاف توسط این سازمان انجام می‌شود؛ اما عمده بودجه تخصیصی این سازمان به علت محدود بودن بودجه، صرف پرداخت‌های حقوق و دستمزد جاری و قانونی پرسنلی می‌شود و دیگر جایی برای انجام فعالیت‌های اصلی فنی و ملی مهم سازمان که نیازمند تامین هزینه است، باقی نمی‌ماند. البته این کار با سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی و خرید خدمت از آنها نیز میسر است. لیکن با این میزان اعتبار تخصیصی و حمایت از سازمان نقشهبرداری کشور، متاسفانه این امر نیز امکان‌پذیر نیست. لذا در صورت عدم چاره‌اندیشی اصولی، آینده خیلی خوبی قابل تصور نخواهد بود.»
