سدها مسبب تشدید سیل شدند نه مانع آن/ ۱۰ سال است هشدارها درباره فرونشست را جدی نمی‎گیرند.

به گزارش روابط عمومی سازمان نقشه برداری کشور، دکتر مهدی معتق استاد دانشگاه لایبنیتز هانوفر آلمان و مرکز علوم تحقیقات زمین آلمان(GFZ) گفت: هر 12 روز یکبار با تصاویر ماهواره‎ای امکان رصد وضعیت آب‌های زیرزمینی ایران وجود دارد و بر همین اساس نسبت به خطر فرونشست پیاپی هشدار داده می شود. در حالیکه چنین امکاناتی وجود دارد، متاسفانه مدیریت کشور از آن بی بهره است و با تکنولوژی 20 سال پیش عمل می کند.
وی افزود: در هنگام بروز بحران با سه سیکل قبل بحران، حین بحران و ریکاوری مواجه هستیم. نتایجی که در ایران و آژانس های فضایی بدست آمده است به نوعی برخی از نگرانی های حاصل از سیلاب فرودین 98 را تأیید می کند. زیرا در ایران مرحله قبل از ریکاوری گم شده است. چرا که عملا قبل از بحران، تدابیر لازم اندیشیده نمی شود، در سیکل زمانی وقوع بحران هم به دلیل تشتت آرا و تصمیم گیری ها و همچنین مسائل و مشکلات پیش آمده، استفاده از تکنولوژی های موجود در جهت حل بحران به موقع و درست اتفاق نمی افتد.
معتق به مطالعه مشترکی که در زمینه فرونشست زمین سال 2008 با سازمان

نقشه برداری کشور داشت، اشاره کرد و از هشدار بروز بحران در آن سال خبر داد و گفت: یک دهه پیش با کمک تصاویر ماهواره ای بر روی 8 منطقه از ایران شامل تهران، مشهد، کاشمر و .. که در معرض فرونشست بودند، مطالعاتی صورت گرفت و ما را به نتایجی رساند. این تحقیقات به عنوان موضوع برگزیده آن دوره، شناخته شد. ولی هنوز تدبیری برای احیای این پدیده که پس از 11 سال بدست فراموشی سپرده شده؛ اندیشیده نشده است.
وی هشدار داد که آثار مخرب پدیده فرونشست فقط زمین های کشاورزی را تحت الشعاع قرار نمی دهد بلکه زیرساخت هایی مثل پل ها، خطوط ریلی و جاده ها را نیز تهدید می کند. اما متاسفانه از زمانی که چنین آسیب هایی شناسایی شده و نسبت به آنها هشدار داده می شود، برنامه ریزی برای کنترل آن انجام نمی شود تا اینکه نهایتا با بروز چنین پدیده‎هایی روبرو می شویم.
استاد دانشگاه هانوفر آلمان از سرمایه گذاری کلان آژانس فضایی اروپا در این زمینه خبر داد و آن را یکی از جامع ترین برنامه های فضایی کوپرنیکوس دانست و گفت: با دانلود اطلاعات موجود در سرور آژانس فضایی، برای20 سال آینده می توان برنامه ریزی های زیرساختی کرد. از سال 1991 تا 2012 ماهواره های راداری 800ترابایت اطلاعات ذخیره کردند و اکنون پس از چهار سال حجم

این دیتا به حدود 6 پتا بایت رسیده است. کل اطلاعات موجود در سازمان های نقشه برداری کشور، جفرافیایی و مدیریت بحران باهم به این میزان نمی‎رسد. اما با وجود این حجم از اطلاعات مفید و کاربردی، هنوز به صورت کامل مورد بهره برداری و استخراج قرار نگرفته است.
وی از انجام یک پروژه تحقیقاتی در ایران خبر داد و گفت: اطلاعات ماهواره ای از ایران را به صورت مستمر پردازش می کنیم تا بتوانیم میزان نشست آب های زیرزمینی را اندازه گیری کنیم. با آپدیت این اطلاعات در بازه زمانی 12 روزه می‎توان به میزان خطرپذیری در حوزه نشست آب های زیرزمینی پی برد. مطالعه و مقایسه آخرین نتایج به دست آمده نسبت به یک دهه گذشته بیانگر رشد نرخ فرونشست در کشور و افزایش برداشت بی رویه آب های زیرزمینی است. این مقایسه ها می تواند نقش بسزایی در برنامه ریزی ها زیربنایی و ساختاری کشور داشته باشد. همچنین می توان نقاطی که قابلیت احیا دارند شناسایی و برای رسیدگی به آنها اقدام کرد. اما متاسفانه وضعیت ما در استفاده از اطلاعات ماهواره ای همانند سی سال گذشته است. یعنی پس از وقوع بحران، دانلود اطلاعات و بعد پردازش آن صورت می گیرد در حالی که این مراحل با روشهای نوین به صورت آنلاین قابل اجراست.
وی ادامه داد: بررسی فرونشست آب در فاصله های زمانی مختلف، می تواند راه نجات ذخایر آبی را نشان دهد و این امر با پردازش و دسترسی آنلاین به اطلاعات مکانی و ماهواره ای محقق

می شود. به این ترتیب برای بحران های دیگر در کشور نباید دیتا را به سمت الگوریتم برد؛ بلکه می‎توان الگوریتم ها را به سمت اطلاعات برد و از داده های ماهواره ای برای پردازش وضعیت بحران های طبیعی مثل فرونشست وسیل بهره مند شد. به این ترتیب با تجمیع این دیتاها و الگوریتم ها، همه دستگاه های اجرایی در وضعیت بحران با دسترسی به آنها حتی اگر تخصصی در این زمینه نداشته باشند، می‎توانند با مشاهده این اطلاعات برای مدیریت بحران تصمیم گیری کنند .این روش زمان بسیار کمتری را نیاز دارد تا اینکه ابتدا اطلاعات مورد نیز در هر رخدادی دانلود، بعد آنالیز و برای بهره برداری پردازش شوند.
معتق با اشاره به بررسی سیل اخیر آق قلا گفت: پس از وقوع سیل با مراجعه به سرور آژانس فضایی اروپا، نقشه سیل آق قلا را به صورت آنلاین پردازش کردیم و با ورود به این بخش بدون پردازش دیتا به صورت آنلاین نقشه مورد نیاز را برداشت و با انتخاب الگوریتم مورد نظر منطقه سیلاب را به آسانی شناسایی کردیم.
به گفته وی، بررسی اقدامات اخیر در مناطق سیل زده در استان گلستان، حاکی از آن است که بعضی موانع بالاخص سدها شدت سیلاب را بیشترکرده اند. زیرا در تصاویر ماهواره ای تغییرات و تجاوز به حریم رودخانه ها بر اثر سدسازی مشخص است. بنابراین باز کردن سدها پس از بارش های سهمگین و بروز سیل، موجب آب گرفتگی زمین های کشاورزی شدند. قرار بود این سدها کنترل کننده سیل باشند اماتصاویر ماهواره ای نشان می دهد آنها خود مسبب تشدید سیلاب شده اند و این درسی است که سیل 2019 در ایران به ما داد. با مشاهده تصاویر ماهواره ای این جریان در رودهای دز و کارون نیز به همین منوال است.